मन अस्थिर रहने र बढी रिसाउने, हाइपोमेनिया  रोग

डा. सि पी सेडाई

 |  प्रकासित मिति : ७ माघ २०७५, सोमबार ०७:२४

हाइपोमेनिया यस्तो रोग हो, जसमा मानिसको मन अस्थिर रहन्छ । यस्ता मानिस बढी बोलि रहनु पर्ने हुन्छन । आफ्ना कुरामा जिद्धी गर्ने र भनेको नमान्ने अपशब्द वोल्ने, सानो कुरामा पनि बढी रिसाउने, मन सधै्र चन्चल रहने हुन्छ । यो रोग लागेको हो भनेर ठम्याउन गाह्रो नै हुन्छ । हाइपोमेनिया रोग लाग्दा श्रीमान श्रीमतीमा चर्को विवाद भएको पाइन्छ यति सम्मकि छुट्टा छुट्टै बस्न पुग्ने, बारम्बार कुट पिट भएको पनि भेटिएको छ । सबैभन्दा खतरा के छ भने यो रोग लागेको थाहनै हुदैन विस्तारै परिवारको एक सदस्य बढी रिसाउने, घमण्डी कुरा गर्ने, भनेको नमान्ने, तोडफोड गर्ने हुदै जानाले पछि मात्र यो रोग लागेको थाहा हुन्छ । सामान्य कुराकानीमा यो रोग लागेको पत्ता लगाउन सकिदैन ।
कल्पना २५ वर्ष महिला हुन अर्को विवाह भएको २ वर्ष भयो । अहिले उनि श्रीमान तथा परिवार संगै छिन उनि अहिले छिट्टै रिसाउने, जिद्धी गर्ने तर्क गर्ने, एउटा काममा स्थिर रहन सक्दिन श्रीमान तथा परिवारका अन्य सदस्य संग उनको भनाभन भई रहन्छ । उनि कहिले रिस खप्न नसकेर रुन्छिन, कहिले अरुलाई अपशब्द बोल्छीन । परिवारको सदस्य संग उनको सम्बन्ध टाढिदै गएको छ । कहिले काही उनि ठुला ठुला कुरा गर्छिन राति निन्द्रा राम्रो परदैन । श्रीमान संग दिनहु कलह भइरहन्छ । उनि बढि फुर्तिलो देखिन्छिन । उनलाई यो रोग लागेको हो भनेर चिन्न कठिन छ । उनलाई अस्पताल ल्याएपछि मात्र थाहा भयो हाईपोमेनिया रोग लाग्यो भनेर ।
त्यस्तै रमा १६ वर्ष केटि हुन । उनि कक्षा ९ मा पढछिन् । गत १० दिन देखि उनि फरक देखिएकि छिन । आजकल उनि बढि बोलिरहन्छिन । उनि छिट्टै रिसाउँछिन । उनि निकै सिँगार पटार गर्छिन । उनि भन्छिन “म ३ दिन भित्र प्रधान मन्त्री वन्नेछु ।” उनि आफुलाई फूर्तिलो, सिपालु, जोसिलो राम्री ठान्छिन । उनिमा तडक भडक निकै छ । विवाह गर्ने कुरा पटक पटक गर्छिन । एउटा काम नसक्दै अर्कोकाम सुरु गर्छिन । उनले भनेको नमानेमा पिट्छिन । राती २–३ घण्टा सुतेपछि उठ्छिन, रेडियो, टि.भी.हेर्छिन र अरुलाई डिस्टर्व गर्छिन । उनि मिठो खानेकुरा र पैसा मागिरहन्छिन । अनि आफु धनि भएको फूर्ति उडाउछिन । उनको लक्षण समयमा थाहा भएन तर जुन उनको लक्षण वढुदै गयो । उनको अस्पतालमा उपचार भई रहेको छ र निको हुंदै छ । यस्तो अवस्थामा विरामी एउटै कुरामा स्थिर रहदैन एउटा काम सक्न नपाउँदा अर्को काम थाल्छ । विरामी आनन्दि कुरामा दिन विताउँछ । म राजा वन्छु, म प्रधानमन्त्री वन्छु म नेता वन्छु भन्छ । पैसा वाँड्ने, कुरा वढाई चढाइ वोल्ने, राती २,३ घण्टा मात्र सुत्ने, गित गाउने, रातो पहँेलो रंगिन लुगा लगाउन रुचाउने । यो रोग पटक पटक दोहोरिने भएको हुनाले राम्रो विचार पु¥याउन जरुरी छ । यस्ता घटनँहरु समाजमा पटक पटक देखिरहन्छन । तर रोग लागेर यस्तो भएको कुरा शुरुमा थाह पाइदैन, जसबाट विरामी वा विरामीको परिवारमा अनेकौें घटन घटन सक्छन् । मेनिया भनेको हाइपोमेनिया भन्दा कडा अवस्था हुने रोग हो ।

यस्ता विरामी वर्षौ सम्म रक्सी पिउने, घर परिवार स“ग झगडा गर्ने, पर पुरुष स“ग शारीरिक सम्पर्क गर्ने र घरै छाडेर हिड्ने जोखिम हुन्छ । कहिलेकाहि“ यस्ता रोगका विरामीले गरेको अनौठो व्यवहार पत्र पत्रिकामा पनि पढ्न पाइन्छ तर यो रोग लागेर त्यस्तो भएको भन्ने चा“हि थाहा हु“दैन । यस्ता विरामी मध्ये करिब आधाजसो बिरामीमा व्यक्तित्वको समस्या ९एभचकयलबष्तिथ म्ष्कयचमभच० पनि भएको हुन्छ । अस्पताल लगेर विरामीको परीक्ष्ँण गरेपछि मात्र रोगको कारणले यस्तो भएको रहेछ भनेर थाहा हुन्छ ।

हाइपोमेनिया रोगका लक्षणहरु
ड्ड घमण्डी बन्ने, बढी फúर्ती लगाई कुरा गर्ने ।
ड्ड धेरै खुशी हुने तर भनेको नमाने झटक्क रिसााउने ।
ड्ड वढी आशवादी हुने सम्भव नहुने कुरा पनि गर्न सक्छु भन्ने ।
ड्ड मीठो खानेकुरा माग गर्ने, राम्रो राम्रो रंगिन लुगा लगाउने ।
ड्ड वढी पैसा माग्ने वा खर्च गर्ने ।
ड्ड पटक पटक ऐना हेरी रहने ।
ड्ड २३ घण्टा सुते पनि निद्र पुग्ने ।
य यैँनमँ बढी रुचि हुने ।
ड्ड एउटा काम शुरु गर्न नपाउदै अर्को थाल्ने वा छटपट हुने ।
य वर्षौ सम्म रक्सी पिउने, घर परिवार स“ग झगडा गर्ने, पर पुरुष स“ग शारीरिक सम्पर्क गर्ने र घरै छाडेर हिड्ने ।

उपचार
ड्ड रोगको संका लागे पछि विरामीलाई रिस उठने किसिमको व्यावाहार नगनर्,े अस्पताल लगी सम्बन्धित विषेशज्ञको सरसल्लाह लिई उपचार गर्ने ।
ड्ड यो रोग एकपटक शुरु भए पटि अर्को पटक दोहोरिने समस्या ७०८० रहन्छ । त्यसैले यसलाई जटिल मानसिक रोग मानिन्छ । अर्को पटक दोहरिदा कहिले पहिलेकै लक्षणहरु दोहोरिन्छन् त कहिले उल्टो खालको वा डिप्रेसन हुने जस्तै दिक्क हुने रुने मछर्’ भन्ने, राती निदाउन गाहो हुने) देखिन्छ ।
ड्ड यो रोग पटक पटक दोहोरिने भएकोले यो रोग बारे राम्रो जानकारी हुनु अति आवश्यक छ ।

हाइपोमेनिया रोगवारे जान्नैपर्ने कूरा

ड्ड हाइपोमेनिया रोगका विरामी घमण्डी हून्छन । उनीहरु आफुलाई विरामी भन्न रुचाउदैनन् विरामी, आफुले भनेको नभए झगडा गर्ने अरुलाई पिट्ने गर्छन । त्यसैले यस्ता विरामी संग अनावश्यक बादविवाद गर्नू हूदैन । नम्र भएर कूरा गर्नू पर्छ ।
ड्ड हाइपोमेनिया रोग बढ्दा विरामीले औषधि लिन मान्दैनन । त्यस्तो बेला तूरुन्त अस्पताल लैजानू पर्छ हाइपोमेनिया रोग निको भइसकेपछि पनि पटक पटक बल्झिन सक्छ ।

डा. सि पी सेडाई
नशा तथा मनोरोग बिशेषज्ञ
चितवन मेडिकल कलेज