• घट्ना :-३ । यस्तै, असोज १३ गते शनिबार माडी नगरपालिका १ बस्ने मानसिक सन्तुलन ठीक नभएकी ४५ बर्ष की एक महिला बलात्कृत भएकी छन् । सोही ठाउँ बस्ने एक युवकले ती महिलालाई नजिकैको जंगलमा लगी करणी गरिरहेको अवस्थामा स्थानीयले देखेपछि प्रहरीलाई खबर गरेका थिए । घटना लगत्तै पीडितकी छोरी वर्ष २३ ले असोज १५ गते जिल्ला प्रहरी कार्यालय चितवनमा जाहेरी दिएपछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय चितवनले असोज १५ गते सोमबार माडी नगरपालिका १ बस्ने वर्ष ४५ को वासुदेव परियारलाई पक्राउ गरेको हो ।

• घट्ना :- ४ । यस्तै, असोज १४ गते आइतबार खाना खाने क्रममा होटल सञ्चालककी तीन बर्षीया छोरीलाई करणी गरेको भन्दै भारतीय ट्रकमा काम गर्ने वर्ष १९ का जाहिर आलमलाई जिल्ला प्रहरी कार्यालय चितवनले पक्राउ गरेको छ । भरतपुर महानगर २९, जुगेडीमा असोज १४ गते पीडितकी बुबाले जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा जाहेरी दिएपछि उनलाई सोही दिन प्रहरीले पक्राउ गरेको बताइएको छ । बालिकाको स्वास्थ्य परीक्षणका लागि असोज १५ गते भरतपुर अस्पताल पठाइएको प्रहरीले जनाएको छ ।

आफुलाई मात्र सोच्ने, भोलिको कुराको ख्याल नराख्ने र उसले गरेका कार्यले अरुलाई कस्तो असर गर्छ भनेर नसोच्ने व्यक्ति बाट बलात्कारका घटना दिनानुदिन भइरहेका छन् । यस्को

अलावा मानसिक सन्तुलन बिग्रेको नभई, मानसिक कमजोर भएको, सानैदेखि सुनेका कुराबाट प्रभावित भएको या आफै बलात्कृत भएको छ भने त्यसले पारेको प्रभावबाट पनि बलात्कारका घटना हुन्छन् र, इन्टरनेटको माध्यमबाट अश्लिल भिडियोको प्रभावबाट पनि यस्ता घटना हुने गरेको देखिन्छ ।

जसले प्रतिकार गर्न सक्दैनन् त्यस्ता व्यक्ति बलात्कृत हुने गरेको देखिन्छ । जस्मा अधिकांश बालिका र बृद्धा महिला पर्ने गर्छन् । पहिले कुरा त बालिका र वृद्धामाथि मन्द मानसिकता भएका व्यक्तिले बलात्कार गर्छन् । किशोरीहरूमाथी हुने बलात्कार भने अलि फरक छ । किशोरी वा युवा महिलामाथी हुने बलात्कारमा एउटा केटा मात्रै दोषी हुँदैन, त्यसमा त्यो बलात्कृत हुने किशोरी या महिलाको पनि दोष हुन्छ । जबसम्म हाउभाउ त्यो स्तरको हुँदैन तबसम्म युवा महिला वा किशोरी बलात्कृत हुँदैनन् ।

मुख्य कारण आफ्नो सेक्सुअल डिजायरलाई नियन्त्रण गर्न नस्कने व्यक्तिहरुबाट बढी मात्रमा बलात्कारका घटना हुने गर्छ ।

पहिलोे कारणः व्यक्तिको मानसिक अवस्था । व्यक्ति मानसिक रुपमै विखण्डित छ भने उसले तत्कालको अवस्थालाई मात्र हेरेर बलात्कार गर्छ । व्यक्तिको बौद्धिक आइक्यु, सामाजिक आईक्यु र इमोशनल आईक्यु व्यालेन्समा रहन्छ भने उ बाट कुनै पनि आपराधिक घटना हुँदैन ।

दोश्रो कारणः बदलाको भावनाले बलात्कारका घटना भएको पनि देखिन्छ । आफुले मन पराएको केटीले अरुनै केटालाई मनपराएको भन्दै उक्त केटीलाई आफु बिरामी छु भनेर आफ्नै घरमा बोलाएर केटीलाई बलात्कार गरेको घटना पनि छन् ।

तेश्रो कारणः परिवार र विद्यालयबाट यौन शिक्षाका बारेमा राम्रो जानकारी नपाउँदा पनि यस्ता घटना हुने गरेका छन् ।

चौथो कारणः स्वयं केटी मान्छे आफैं सजग हुन नसक्दा पनि बलात्कारका घटना भएका छन् ।

पाँचौं कारणः हाम्रो घरपरिवार र विद्यालयमा सुरक्षित कसरी हुने भन्ने सिकाई हुँदैन र प्रतिवाद गर्ने महिलाहरूको आवाजलाई नै दवाउन खोजिन्छ । एउटा महिला बलात्कृत भइन् र उनले आवाज उठाईन भने उनलाई नै गलत मान्ने र न्याय नपाउने भएका कारण पनि बलात्कारका घटनाहरु दिनप्रति दिन भइरहेका छन् । मुख्य कारण कमजोर न्यायप्रणली, बलात्कारका घटनाका दोषीले पाईरहेको उन्मुक्ति नै हो ।

सबैको मुख्य कारण भनेको आफुभित्रको यौन तृष्णा, जस्लाई जुन तरिकाबाट पनि तृप्त पार्न खोज्नु नै हो । यौन पिपाषुहरुले आफ्नो छोरी, दिदी, बहिनी वा आफन्त केही देख्दैनन् बस् हवस पुरा गर्ने बाटो मात्र खोज्छन् । र बाहिर भन्दा घरमा भएको घटनामा आफन्त पनि चुप बस्छन् । यसकारण घरभित्र झन् बलात्कारका घटना मौलाएको छ । पारिवारले नै यस्ता घटना लाई ढाकछोप गर्दा बलात्कारका घटना बढिरहेका छन् ।

मुख्य रुपमा यौन शिक्षालाई खुलेर सिकाइनुपर्छ । यौन शिक्षाका विषयमा खुलेर बहस हुने हो भने यस्ता घटनामा कमि आउँछ । त्यसको लागी घरबाटै सुरु हुनुपर्छ । आमा बाबुले आफ्ना छोराछोरी दुबैलाई समानव्यवहारका साथै उनीहरु भित्र भएका यौन जिज्ञाशालाई सहज रुपमा खेलेर जानकारी दिनुपर्छ । त्यस्तै विद्यालयमा यौन शिक्षाका बारेमा खुलेर सिकाई हुनु जरुरी । साथसाथै सेल्फ डिफेन्सका कुराहरु पनि सिकाईनुपर्छ । जसका कारण सजिलै कुनै पनि केटी मान्छे बलात्कृत हुन पाउँदिनन् ।

हरेक विद्यालयमा यौन शिक्षाका बारेका खुलेर पढाउने व्यवस्था हुनुपर्छ । राज्यका कानुन व्यवहारमै आउनुपर्छ । कार्यान्वयन भएन भने कानुन बनाएर मात्रै केही पनि हुँदैन । पीडिक पक्ष खुलेआम हिडिरहने र पीडित पक्ष लुकेर बस्नुपर्ने अवस्थाको अन्त्य गर्नुपर्छ ।

पछिल्लो समय नेपालमा दैनिकजसो बलात्कारका समाचार आइरहेका छन् । बलात्कार आफैंमा निकृष्ट कार्य हो नै, सञ्चारमाध्यममा आएका कतिपय घटना त अत्यन्त दर्दनाक र विभत्स प्रकृतिका देखिन्छन् । अढाइ वर्षकी अवोध नाबालिका देखि ७५ वर्षीया वृद्धासम्मको बलात्कार भएको घटना बारम्बार सार्वजनिक भइरहेका छन् । नेपालमा फितलो कानुनका कारण अपराधीले कम सजाय पाउने, सजायविनै उम्किने कारण बलात्कारका घटना वृद्धि भइरहेका आवाज यतिखेर उठिरहेको छ । बलात्कारीलाई मृत्युदण्डसम्मको सजाय दिनुपर्छ भन्ने माग पनि सुनिन थालेको छ । अधिकारकर्मीका साथै नागरिक स्वतन्त्र रूपले सडकमा उत्रिएर बलात्कारीलाई फाँसी दिन माग गरिरहेका छन् । बलात्कारीलाई कलिला बालिकामाथि हुने यौनशोषणलाई गम्भीर अपराध मानिन्छ । कतिपय देशले बालिकामाथि हुने यौन शोषणलाई बलात्कार भन्दा पनि जघन्य अपराध मान्छन् । संसारभर बलात्कारको मुद्दामा अलगअलग सजायको व्यवस्था छ । यस्ता कैयौँ रिटेसनिस्ट देश छन्, जहाँ बालिकामाथि यौन उत्पीडन हुँदा मृत्युदण्डको सजाय दिइँदैन तर कडाभन्दा कडा सजाय हुने कानुनी व्यवस्था हुन्छ। सन् २०१६ मा बालिकामाथि हुने बलात्कारका घटना विश्वभरका देशले बलात्कारीलाई दिने सजायका विषयमा हक ’सेन्टर फर चाइल्ड राइट’ले एउटा रिपोर्ट तयार पारेको थियो । उक्त रिपोर्टले बलात्कारको घटनामा प्रत्येक देशमा फरक फरक सजाय दिने देखाउँछ ।

नयाँ मुलुकी अपराध संहितामा यस्ता जघन्य बलात्कारीका लागी थप पाँच वर्ष सजाय बढाइ जम्माजम्मी २० वर्षको अधिकतम सजायको व्यवस्था गरिएको छ र सामूहिक बलात्कारमा थप ५ वर्षको सजाय यथावत् नै राखिएको छ । त्यस्तै, हाल प्रचलित ऐनमा रहेको (ज.क. महलको ८ नम्बरमा भएको ‘आफू बलात्कृत हुने अवस्थामा सतित्व रक्षाका लागि वा बलात्कार भइसकेपछि उक्त बलात्कारीलाई एक घण्टाभित्र मारिदिने) प्रावधान नयाँ ऐनले हटाएको छ । त्यस्तै , हाडनाता करणीमा बाहेक हदम्यादको कुरामा पनि नयाँ ऐन अनुदार नै छ । यहींं गएको १ भदौदेखि लागू भएको ‘मुलुकी अपराध संहिता ऐन–२०७४’ को दफा २१९ को उपदफा ४ अनुसार वैवाहिक सम्बन्ध कायम रहेको अवस्थामा पतिले पत्नीलाई जबर्जस्ती करणी गरेमा पाँच वर्षसम्म कैद हुनेछ । न्यूनतम कैद–सजाय नतोकी ‘पाँच वर्षसम्म’ भन्दा एक घन्टा मात्रै पनि कैद–सजाय गर्न पाइने भएकाले अझ् यो कमजोर बनेको र यस्तो कानूनमा तल्लो हद राख्न उपयुक्त हुने अधिकारकर्मीहरूको भनाइ छ । यस्तै,नेपालको मुलुकी अपराध (संहिता) ऐन २०७४ परिच्छेद १८ मा जबरजस्ती करणीसम्बन्धी कानुनको व्यवस्था गरेको छ । जसमा कुनै पनि प्रकारको करकाप, प्रलोभन, धम्की, करणी गरेमा घटनाको प्रकृतिअनुसार सजायको व्यवस्था गरेको छ ।दस वर्षभन्दा कम उमेरको बालिकालाई जबरजस्ती करणी गरेको पाइए १६-२० वर्ष, १०-१४ वर्ष उमेर समूहको बालिकाको हकमा १४–१६ वर्ष, १४–१६ वर्ष उमेर समूहको बालिकाको हकमा १२–१४ वर्ष, १६ देखि १८ वर्ष सम्मको बालिकाको हकमा १०–१२ वर्ष र १८ वर्षदेखि माथि उमेरको महिलाको हकमा १० वर्ष सजाय तोकिएको छ । उमेर समूह अनुसार फरक फरक सजायको व्यवस्था आफैमा परिपक्व देखिँदैन । खैर, कानुनमा जेजस्तो लखिए पनि यसको कार्यान्वयनको पक्ष भने निरिह छ । त्यस्तै, श्रीमानले जबर्जस्ती करणी (वैवाहिक बलात्कार) मा ३ देखि ६ महीनासम्म कैदको व्यवस्था गरियो । त्यसपछि ‘केही नेपाल ऐनलाई संशोधन गर्ने ऐन–२०७२’ ले दण्डसजाय बढाएर तीनदेखि पाँच वर्ष पुर्याएको छ । ऐनअनुसार वैवाहिक बलात्कारको उजुरीको प्रारम्भिक छानबिन बाट श्रीमतीलाई तत्काल वा मुद्दा किनारा नहुँदासम्म दुवै एकै ठाउँमा बसोबास गर्न नसक्ने अवस्था भए पतिलाई तत्काल अलग बस्ने आदेश अदालतले दिन सक्छ । यता, वैवाहिक बलात्कारलाई दण्डनीय बनाउन अधिवक्ता मीरा ढुंगानाले २०५८ सालमा हालेको रिटमा १९ वैशाख २०५९ मा सर्वोच्च अदालतले सरकारका नाममा परमादेश दियो, त्यसको चार वर्षपछि कानून बन्योे । लैंगिक समानता कायम गर्न ‘केही नेपाल ऐन संशोधन गर्ने ऐन–२०६३’ मा मुलुकी ऐनलाई संशोधन गरी कसुर प्रमाणित भइसकेपछि पीडितलाई पीडकबाट मुनासिब क्षतिपूर्ती भराउने व्यवस्था मुलुकी ऐन ज.क. महल १४, (१० ग) मा गरिएको छ । तर , सफाइ पाएको व्यक्तिबाटै क्षतिपूर्ति भराउने व्यवस्था न हाल प्रचलित कानुनमा छ न अब लागू हुने नयाँ कानुनमा छ । अतः यस्तो फैसलाले कानुनको खिल्ली उडाएको कानुनका ज्ञाताहरू बताउँछन् । ‘प्रोएक्टिभ’ भनिएको यो फैसला हेर्दा अबका दिनमा बलात्कार जस्ता जघन्य अपराधका मुद्दामा कस्ता फैसला हुनेछन् ? यसले कस्तो न्यायिक संस्कृतिको विकास गर्नेछ भन्नेमा आम चिन्ता उब्जिएको छ । ‘प्रोएक्टिभ’ सम्बन्धमा एकजना कानुन व्यवसायीको भनाइ छ– ‘कानुन नभएको अवस्था वा भए पनि प्रभावहीन रहेको अवस्थामा अदालत अलि उदार भएर पहुँच नभएको वर्ग वा समुदायलाई समन्याय दिनु हो । तर, आपराधिक मुद्दामा यस्तो कुरा लागु हुँदैन ।’ यहाँ त कानुन जीवितै र प्रभावकारी रहेकै अवस्थामा त्यो पनि आपराधिक केसमा यस्तो फैसला आएको छ । यसरी सफाइ पाएकोबाटै क्षतिपूर्ति भराउनु ‘हाँडी गाउँको जात्रा’ नै हो ।